Piyasa ve Etik

---

Paranın satın alamayacağı şeyler var mıdır?

Cevabınız "Evet" ise para ile satın alınamayacak kaç şey sayabiliyorsunuz? Günümüzde hemen hemen herşeyin satılık olduğu konusunda hem fikir değilsek lütfen yazıyı sonuna kadar okuyunuz.

Günümüzde tüm dünyada nelerin satılık olduğuna bakalım :

* Hapishane hücre şartlarının iyileştirilmesi : Gecelik 82 USD. California ve bazı şehirlerde şiddet içermeyen suçların failleri para ödemeyen diğer mahkumların hücrelerinden uzak daha iyi, temiz ve sessiz bir hapishane hücresi satın alabilir.

* Devlet Hastanelerinde Özel odada tedavi : 200 - 500 TRY/gecelik. Türkiye de devlet hastanelerinde birden fazla yataklı odalarda kalmak yerine daha geniş ve tek hastanın kalabileceği odalara müsaitlik(!) durumuna göre bedelini ödeyerek sahip olabilirsiniz.

* Devlet okullarında kıdemli öğretmenlerin sınıfında eğitim alabilme, öğretmen seçimi: 3 bin TRY ile 15 bin TRY arasında. Türkiye de, İlköğretim çağındaki öğrenciler için özellikle popüler okullarda okula bağış yapılarak mahalle sınırlarınızda olmayan okullara kayıt yaptırabilir ve bağış düzeyine ve okulun tercih edilebilirliğine bağlı olarak çocuğunuzun hangi öğretmenin sınıfında okuyacağını seçebilirsiniz.

* Arabayla tek başına seyahat eden birinin, içinde en az iki kişinin bulunduğu arabaların kullanımı için ayrılmış şirketleri (car pool) kullanım imkanı: Trafiğin yoğun olduğu saatlerde 8 USD. Minneapolis ve diğer bazı şehirler, trafiğin yoğun olduğu saatlerdeki sıkışıklığı, arabayla tek başına seyahat eden sürücülerin para ödeyerek en az iki kişinin bulunduğu arabaların kullanmasına ayrılmış şeritleri kullanmasına izin vereerk sorunu çözmeye çalışmaktadır. Bu şeritleri kullanım ücretleri trafiğe göre değişmektedir.

* Taşıyıcı anne gebelik hizmeti : 6.250 USD. Çocuk sahibi olmak için taşıyıcı anne arayan batılı çiftler yoğun olarak Hindistan'a yönelmektedir. Hindistan, taşıyıcı annelik hizmetinin yasal ve fiyatın ABD'de geçerli olan bedelin üçte birinden az olduğu bir ülkedir.

* ABD'ne göç etme hakkına sahip olma bedeli : 500.000 USD. Bu tutarda yatırım yapan ve işsizlik oranının yüksek olduğu bir bölgede en az on tane iş fırsatı yaratan yabancılar, kendilerine daimi oturma izni sağlayan yeşil kart için hak kazanmaktadır.

* Nesli tükenmekte olan Afrika Gergedanını avlama hakkı : 150.000 USD. Güney Afrika, çiftöileri nesli tükenmekte olan türleri yetiştirmek ve korumaya teşvik etmek için çiftçilerin sınırlı sayıda gergedanı öldürme hakkını avcılara satmalarına izin vermeye başlamıştır.

* Atmosfere 1 ton karbon salma hakkı : 13 EUR. Avrupa Birliği, şirketlerin çevreyi kirletme hakkını alıp satmalarına imkan veren karbon emisyon piyasasını yönetmektedir.

Herkesin bu şeyleri ve hizmetleri satın almaya gücü yetmeyebilir. Fakat günümüzde para kazanmanın çok sayıda yeni yolu vardır. Biraz ek kazanca ihtiyacı olan biri Dünyanın değişik yerlerinde buna imkan veren aşağıdaki bazı tuhaf yolları bulabilirsiniz:

* Somali ya da Afganistan da özel bir askerlik şirketi için savaşmak: Aylık 250 USD'den günlük 1.000 USD'ye kadar değişen ücretler. Ücret, özellikle deneyime ve mensup olunan milliyete göre değişmektedir.

* Ticari reklamları göstermek üzere alnınızı (ya da vücudunuzun başka bir yerini) kiralamak: 777 USD. Air Yeni Zelanda Şirketi, kafalarını traş ederek "Değişiklik mi lazım? Yeni Zelanda'ya gelin!" sloganını geçici dövem olarak yaptıracak 39 kişiyi işe aldı.

* İlaç şirketleri için ilaç güvenlik denemelerine kobay olarak katılmak: 7.500 USD. İlacın etkisini test eden prosedürün süresine ve yarattığı rahatsızlığıa bağlı olarak ücret yüksek veya düşük olabilir.

* Hastalıklı ya da sağlıklı bir kişi için hayat sigortası poliçesi satın al, bu kişi yaşarken yıllık primleri öde ve kişi öldükten sonra ölüm parasını al: Potansiyel olaral milyon USD'ler. (yapılan sigorta poliçesine bağlı) Yabancıların hayatı üzerine bir çeşit bahse girem olan bu yöntem 30 milyar USDlik bir sektör haline gelmiştir. Sigorta yapılan yabancı ne kadar erken ölürse, yatırımcı o kadar para kazanmaktadır.

Yukarıdaki örneklerin bir çoğu halen ülkemizde uygulanmamaktadır ancak bu yazıya dahl edilmeyen yasa dışı yollarla neler yapılabildiği konusu basın ve yayın organları ve/veya kişisel tecrübe ve duyumlarınızla herkesin malumudur.

Herşeyin alındığı ve satıldığı bir zamanda yaşamaktayız. Son otuz yılda piyasa ve piyasa değerleri (para kazanma hırsı) hiç olmadığı kadar hayatımızı etkilemeye başlamıştır. Bu noktaya herhangi bir bilinçli tercih sonunda ulaşılmamıştır. Bu durumla aniden yüzleşmek zorunda kaldık.

Soğuk savaş sona erdiği için anlaşılabilir bir şekilde piyasa ve piyasa odaklı düşünme rakipsiz bir saygınlık kazandı. ABD başta olmak üzere başlayan bu akım, Abdurrahman Bin Avf (Cennetle müjdelenen on sahabeden biri) örnek gösterilerek İslam Aleminin önemli bir kesimi tarafından da benimsendi. Malların üretimi ve dağıtımını organize edecek başka bir mekanizma, refahın ve zenginliğin yaratılması noktasında piyasa kadar başarılı olamadı. Buna rağmen dünyanın her tarafında sayıları artan ülkeler, piyasa mekanizmasını kendi ekonomilerinin işleyişinde benimsemiş olsa bile, başka bir durum daha ortaya çıktı. Piyasanın dacımasız kuralları, sosyal hayata giderek artan bir şekilde dahil olmaya başladı. Ekonomi dominant bir alana dönüştü. Günümüzde alıp satma mantığı artık sadece maddi mallara uygulanmamakta aynı zamanda artan ölçüde, hayatın bütününü etkilemektedir.

Bu şekilde yaşamayı isteyip istemediğimizi sorma zamanıdır.

Peki siz ne dersiniz?

Paranın satın alamayacağı şeyler hala var mıdır?

---

#piyasa #etik #para #ahlak