Anonim Şirketlerde Sermayenin Kaybı ve Borca Batıklık Hali

Ülkemizde özellikle kriz dönemlerinde artan sayıda şirket sermaye kaybı ve borca batıklık durumuna düşmektedir. Sebeplerine Kurumsal Yönetim açısından bakıldığında “ben herşeyi bilirim” diyen patronlardan, iyi yönetilemeyen risklerden, doğru finansal enstrümanların seçilmemesinden, doğru ekipman temin edilememesinden vb. bir sürü etkenden bahsedebiliriz. Ancak bu yazımızda sermaye kaybı ve borca batıklığın tespiti ve sonuçlarıyla ilgileneceğiz.

TTK’ya Göre Anonim Şirkette Sermaye Kaybı ve Borca Batıklık işlemi, şirketin tüm aktiflerinin değeri, tüm yabancı kaynakları hangi oranda karşıladığının tespit edilmesi sürecini tanımlamaktadır. TTK’da düzenlenen ve tedbir almayı gerektiren sermaye kaybı halleri aşağıdaki gibidir:

i. Sermaye ve kanuni yedek akçeler toplamının yarısının karşılıksız kalması. ii. iSermaye ve kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin karşılıksız kalması. iii. Borca batıklık.

1. Sermaye Kaybı ve Borca Batıklık Halinin Tespiti

TTK’ya göre, gerek 1/2 gerekse 2/3 sermaye kaybı son yıllık bilançodan anlaşılır. Şirket aktifleri borçları karşılamıyorsa artık sermaye kaybından değil borca batıklıktan söz edilir.

½ Sermaye kaybı şu formül ile tespit edilir: Aktif toplamı – Borçlar ≤ (Sermaye +Kanuni Yedekler)/2

Örneğin, şirketin aktifleri 1.000.000 TL, borçları 600.000 TL, esas sermayesi 700.000 TL, kanuni yedekleri 200.000 TL ise, şirketin öz sermayesi 400.000 TL olup, bu rakam sermaye ve kanuni yedekler toplamının yarısı olan 450.000 TL’den daha küçük olduğundan şirkette ½ sermaye kaybı gerçekleşmiş olur.

Üçte iki sermaye kaybı şu formül ile tespit edilir: Aktif toplamı – Borçlar ≤ (Sermaye +Kanuni Yedekler)/3

Örneğin, şirketin aktifleri 3.000.000 TL, borçları 2.700.000 TL, esas sermayesi 1.000.000 TL, kanuni yedekleri 200.000 TL ise, şirketin öz sermayesi 300.000 TL olup, bu rakam sermaye ve kanuni yedekler toplamının üçte biri olan 400.000 TL’den daha küçük olduğundan şirkette üçte iki sermaye kaybı gerçekleşmiş olur.

Sermaye kaybı, kural olarak yıllık bilançodan tespit edilirse de, herhangi bir sebeple hazırlanan ara bilançodan da anlaşılabilir. Borca batıklık ise yalnızca ara bilançodan anlaşılabilir. Borca batıklığın tespiti amacıyla hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de aktiflerin muhtemel satış fiyatları üzerinden ara bilanço çıkarılmalıdır. Yıllık bilançodan şirketin borca batık olduğu görülürse, hemen borca batıklık tedbirlerine başvurulmaz. Bunun yerine yıllık bilanço “şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaret” sayılarak söz konusu iki tip ara bilanço hazırlanmalı ve bunun sonucuna göre hareket edilmelidir.

2. ½ Sermaye Kaybında Alınacak Tedbirler Nelerdir?

Sermaye ve kanuni yedek akçe toplamının yarısına ulaşmayan sermaye kayıplarında kanunen alınması gereken herhangi bir tedbir öngörülmemiştir. Bununla birlikte sermaye ve kanuni yedekler toplamının yarısına ulaşmayan sermaye kayıpları da şirkette bazı şeylerin ters gittiğini gösteren önemli göstergedir. Çünkü, bu durum kuruluş veya sermaye artırımında pay sahipleri tarafından şirkete getirilen unsurların zararlar sebebiyle kısmen kaybedildiği anlamına gelir.

Sermaye ve kanuni yedeklerin yarısının veya daha fazlasının karşılıksız kaldığı tespit edilirse, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar (TTK m. 376/1). Yönetim kurulunun genel kurula sunacağı öneriler, sermaye artırımı, bazı üretim birimlerinin kapatılması, küçülme, iştiraklerin satışı, pazarlama sisteminin değiştirilmesi vs. olabilir. Yönetim kurulu bir raporla durumu genel kurula açıkça anlatmalı, zararın sebeplerini açıklamalı, çare tekliflerini sunmalıdır, aksi takdirde sorumlu olur. Şirkette Riskin Erken Tespiti Komitesi varsa yönetim kurulu genel kurula sunacağı tedbirleri bu komitenin de görüşünü alarak belirlemelidir.

Kanun, yarıyı bulan ve geçen sermaye kayıplarını, derhal genel kurula bildirilmesi gereken önemli durumlar olarak kabul etmiş ve yönetim kuruluna hem derhal genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırma hem de toplanan genel kurula söz konusu sermaye kaybını telafi edecek iyileştirme projelerini sunma görevi yüklemiştir.

3. Üçte İki Sermaye Kaybında Alınacak Tedbirler Nelerdir?

Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinmeye veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer (TTK.m. 376/2).

Üçte iki sermaye kaybında, şirketin esas sözleşmesinde yer alan, tescil ve ilan edilmiş olan esas sermayesi ile son yıllık bilançoda yer alan kanuni yedek akçelerin en az üçte ikisinin eksildiği, dolayısıyla şirketin tescil ve ilan edilen sermaye yapısının gerçek mali durumuna uygun olmadığı ortaya çıkması haline kanun bu şirkete sermayeyi tamamlama veya kalan sermaye ile yetinme kararı almaya zorlayarak ya göründüğü gibi olmasını ya da olduğu gibi görünmesini emretmektedir.

3.1 Sermayenin Tamamlanması

Üçte iki sermaye kaybında, genel kurulun iradesi sermayenin tamamlanması yönünde ise aşağıdaki yollardan biriyle eksilen sermayenin tamamlaması gerekir:

i. Açık kadar sermaye azaltılması ile aynı anda önceki miktara tamamlayacak kadar sermaye artırımı yapılabilir. (TTK m.473/1). ii. Oybirliğiyle sermayenin tamamlanması kararı alınabilir (TTK m. 421/2/b). iii. Tespit edilen sermaye kaybı, bazı pay sahipleri tarafından gönüllü olarak kapatılabilir. Açığı kapatma şirkete karşılıksız ödeme veya şirket aktiflerini artıracak tasarruflar şeklinde ve geri almamak üzere olabilir. iv. Açığı kapatacak kadar alacaklılar alacağından vazgeçebilir. Bu durumda, şirketin borçları eksileceğinden, aktiflerin borçları karşılama oranı yükselecek ve sermaye kaybı kendiliğinden izale edilecektir.

3.2 Kalan Sermaye İle Yetinme

Üçte iki sermaye kaybı sebebiyle toplanan genel kurul sermayenin tamamlanması yerine kalan sermaye ile yetinme kararı da verebilir. Üçte iki sermaye kaybı tespit edildiğinde, konuyu görüşmek üzere toplanan genel kurulun kalan sermaye ile yetinmeye karar vermesi, payların nominal değerini indirerek sermaye azaltılmasını gerektirir.

4. Borca Batıklık Halinde Alınacak Tedbirler Nelerdir?

4.1 Genel Olarak

Anonim şirketin borca batık olması halinde alınacak tedbirler TTK m.376/3’de düzenlenmiştir. Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa, yönetim kurulu, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatları üzerinden bir ara bilanço çıkartır. Bu bilançodan aktiflerin, şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediğinin anlaşılması hâlinde, yönetim kurulu, bu durumu şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine bildirir ve şirketin iflasını ister.

İİK m.179 gereğince borca batıklık sermaye şirketleri için iflas sebebidir. Şayet iflasın ertelenmesi istenmemiş ise ya da istenmiş de şartları yoksa mahkeme, bilirkişi marifetiyle şirketin borca batık olduğunu tespit ettiği taktirde iflas kararı verecektir. Borca batık olduğu tespit edilen şirketin yönetim kurulu mahkemeye durumu bildirmek ve iflas veya iflasın ertelenmesine karar verilmesini istemek zorundadır. Borca batıklığı izale edecek kadar alacaklının sırada sona geçme beyan veya sözleşmesi yoksa, aksine davranış, İİK.m. 345a hükmü gereğince yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluğunu gerektirir .

4.2 Sırada Sona Geçme (Sıradan vazgeçme)

Borca batık şirketin iflasını engelleyecek yeni bir müessese 6102 sayılı TTK m.376/3 hükmünde yer almaktadır. BK. m. 725/2’den alınan sırada sona geçme veya sıradan vazgeçme beyanı veya anlaşması, en az borca batıklığı ortadan kaldıracak kadar şirket alacaklısının, iflasta alacaklıların sırasını düzenleyen İİK.m.206’daki sırasından vazgeçerek, alacaklarını tüm diğer şirket alacaklılarından sonra almaya razı olmasını ifade eder.

Ancak, sırada sona geçme sebebiyle şirket hakkında iflas kararı verilmese de, söz konusu beyan veya sözleşmeye konu şirket borçları yine de diğer tüm borçlardan sonra ödenmelidir.

4.3 İflasın Ertelenmesi

Borca batıklık bildiriminde bulunan ve şirketin iflasını isteyen yönetim kurulu veya herhangi bir alacaklı yeni nakit sermaye konulması dâhil, nesnel ve gerçek kaynakları ve önlemleri gösteren bir iyileştirme projesini mahkemeye sunarak iflasın ertelenmesini isteyebilir. Bu hâlde İcra ve İflas Kanununun 179 ilâ 179/b maddeleri uygulanır (TTK m.377).

4.4 Sermayenin Kaybı Veya Borca Batıklık Hâlinde Birleşmeye Katılma

Sermayesiyle kanuni yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla kaybolan veya borca batık durumda bulunan bir şirket, kaybolan sermayeyi veya gerekiyorsa borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda serbestçe tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir (TTK.m.139/1).

Not: OHAL kapsamında İflas erteleme müessesesi askıya alınmıştır.

#iflas #sermayekaybı #borcabatıklık #iflaserteleme