Kalitesiz Kar Sürdürülebilir Değildir

Yatırımcılar, şirketlerin finansal durumu, faaliyet sonuçları ve gelişimleri hakkında firmaların sunmuş oldukları finansal tablo ve raporlara bakarak karar verirler. Bu nedenle firma içi ve dışı finansal tablo kullanıcıları için finansal tabloların hazırlanması ve sunulması güvenilir olmalıdır. Güvenilir finansal tablolar ve faaliyet raporları sermaye piyasasının ve ekonominin güvenilir bir ortamda gelişmesine etki eder.

Şirketi yönetenler bazı amaçlara ulaşmak için finansal tablolarda gösterilen kârı olduğundan farklı göstermek isteyebilirler. Bu durumda; şirketin kârı gerçek faaliyet sonuçlarını yansıtmaz. Şirketi yönetenlerin şirket faaliyetlerinin sonucunu farklı gösterme eğilimleri yatırımcıların sermaye piyasasına olan güvenlerini zedeler. Bu olumsuzlukların önlenmesi için yatırımcıların ve finansal tablo kullanıcılarının kâr kalitesi konusunda bilgilenmesi gerekir.

Kâr kalitesinin literatürde herkesçe kabul edilen bir tanımı yoktur. Basit tanımla; cari dönem kâr performansının gelecek dönem kârlılığını tahminlemede iyi bir gösterge olması durumunda kârın yüksek kaliteli olduğundan bahsedilir. Genellikle kârlar sürdürülebilir ise yüksek kaliteli olduğu düşünülür. Örneğin, firmanın mallarına bağlı sürekli müşteriler veya marka tanınmışlığından doğan satışlardan elde edilen kârlar yüksek kalitelidir. Diğer taraftan bir binanın satışından ya da bir davanın olumlu sonuçlanmasından elde edilen kârlar tipik olarak bir defaya mahsus elde edilmiştir, yani sürdürülemez. Ayrıca kârın nakite olan yakınlığı arttıkça kâr kalitesi artar ve gelecek dönem faaliyet nakit akışını tahmin edebilen bir kâr akışı özelliğiyle “yüksek kaliteli” bir nitelik sunacağı düşünülebilir.

Kârın kalitesi gerçek işlemlerin ve tahakkukların manipülasyonu yoluyla etkilenebilir.

Gerçek işlemlerin manipulasyonları kurallara uygun olduğu sürece genel kabul görmüş muhasebe kurallarını ihlal etmez. Bir araştırmada, kurumsal kimliği gelişmemiş olan şirketlerin kârları düştüğü zaman, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini azalttıklarını bulmuştur. Yine, çok fazla araştırma ve geliştirmeye yer veren şirketlerin, üst yöneticileri emekli olmadan hemen önce araştırma ve geliştirme faaliyetlerini azalttıklarını ortaya çıkarmışlardır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerini ve finansal raporlama standartlarını ihlal etmeyen bu faaliyetler kâr kalitesini etkilemektedir.

Tahakkuk manipülasyonu bir firmanın kârları ile nakit akışları arasındaki farktan oluşur. Yani gelir getirici ve yüksek tutarlı tahakkuklar, kârın nakit akışlarından çok daha yüksek olduğuna işaret eder. Yüksek tutarlı tahakkuk kayıtları yönetimin bir performans göstergesi olarak kârı artırmak için tahakkukları manipüle ettiğinin bir göstergesi olabilir. Kârı arttırmak için, şüpheli alacak karşılığı ayırmamak, gider kaydı yerine aktifleştirmek ve amortisman ayırmamak sayılabilir.

İster kendi şirketinizi yönetirken, ister bir şirkete yatırım yaparken ilgili şirkete ait finansal tablolar ve faaliyet raporlarının doğru okunması çok önemlidir. Bu yazımızda aktardığımız “kârın kalitesi” kavramı, sürdürülebilir kârlılığın sağlanması için olmazsa olmaz bir gerekliliktir.